I. Spotkanie Platformy Interesariuszy

I. Spotkanie Platformy Interesariuszy

W dniu 16 listopada 2010r. w siedzibie Międzynarodowego Instytutu Polskiej Akademii Nauk Europejskiego Regionalnego Centrum Ekohydrologii pod auspicjami UNESCO (MI PAN ERCE p/a UNESCO) w Łodzi odbyło się pierwsze spotkanie platformy interesariuszy w ramach Projektu LIFE+ EKOROB „Ekotony dla redukcji zanieczyszczeń obszarowych”.

Celem spotkania było:

• przedstawienie celów i założeń projektu,
• przedstawienie koncepcji i celów platformy interesariuszy,
• identyfikacja dalszych interesariuszy, których należy zaprosić do udziału w platformie,
• identyfikacja kolejnych działań do podjęcia w ramach platformy interesariuszy prowadzących do realizacji celów projektu oraz do radykalnej poprawy stanu wód w Pilicy i w Zalewie Sulejowskim.

W spotkaniu, odpowiadając na zaproszenie Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie oraz MI PAN ERCE p/a UNESCO uczestniczyli - Starosta Powiatu Radomszczańskiego, Dyrektor Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi, Prezes Stowarzyszenia Dolina Pilicy oraz przedstawiciele następujących instytucji i organizacji: Starostwa Powiatowego w Piotrkowie Trybunalskim, Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Łodzi, Łódzkiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach oraz Oddziału w Piotrkowie Trybunalskim, Powiatowych Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Piotrkowie Trybunalskim i w Tomaszowie Mazowieckim, Stowarzyszenia Dolina Pilicy.

We wstępnej prezentacji kierownik merytoryczny projektu Prof. Maciej Zalewski (MI PAN ERCE) przedstawił założenia koncepcyjne projektu EKOROB. Prof. M. Zalewski wskazał na możliwości wykorzystania potencjału stref ekotonowych w redukcji zanieczyszczeń obszarowych w kontekście ograniczenia eutrofizacji Zbiornika Sulejowskiego, wdrażania Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz Konwencji Helsińskiej (prezentacja w załączeniu).

Koordynator projektu mgr inż. Wojciech Frątczak (RZGW Warszawa) przedstawił cele i założenia projektu EKOROB (prezentacja w załączeniu).

Po wstępie nastąpiła część dyskusyjno-warsztatowa, prowadzona przez Koordynatora Platformy Interesariuszy Panią Monikę Dzięgielewską–Geitz (MI PAN ERCE), podczas której głównym problemem który artykułowali uczestnicy spotkania była potrzeba podjęcia natychmiastowych działań mających na celu zaprzestanie degradacji zbiornika Sulejowskiego i przywrócenia jego funkcji rekreacyjnej. W trakcie spotkania uczestnicy dzieląc się spostrzeżeniami i doświadczeniami identyfikowali problemy związane z zanieczyszczeniami punktowymi i obszarowymi w zlewni rzeki Pilicy i Zalewu Sulejowskiego. Zwrócono szczególną uwagę na zanieczyszczenia związane z nielegalnym zrzutem ścieków bezpośrednio do Zalewu oraz na pola.

Prezentacja M. Zalewski
Prezentacja W. Frątczak

II. Spotkanie Platformy Interesariuszy

II. Spotkanie Platformy Interesariuszy

W dniu 12 maja 2011 r. w hotelu Kruk w Swolszewicach Małych odbyło się spotkanie Wójtów, Burmistrzów i Prezydentów Miast w ramach platformy interesariuszy dla Projektu LIFE08 ENV/PL/000519 LIFE+ EKOROB. W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele 19 Jednostek Samorządu Terytorialnego (JST) z obszaru zlewni Pilicy powyżej Zbiornika Sulejowskiego, reprezentanci Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej (KZGW), a także beneficjenci Projektu EKOROB: Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie (RZGW) i Europejskiego Regionalnego Centrum Ekohydrologii (ERCE). Otwarcia spotkania dokonała dr Katarzyna Izydorczyk, prezentując obecnym osobom cele spotkania oraz przedstawiając zaproszonych ekspertów.

Drugi punkt programu, panel prezentacji, składał się z następujących części:

• Otwarcie panelu przez prof. Macieja Zalewskiego. Prof. Zalewski przypomniał, że do 2015r. powinna zostać wdrożona w Polsce Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW), a nieosiągnięcie dobrego stanu ekosystemów wodnych grozi wysokimi karami finansowymi. Podstawowym sposobem na uniknięcie kar jest uzyskanie dodatkowego czasu na implementację Dyrektywy. Zgodnie z deklaracjami wysokiej rangi urzędników Komisji Europejskiej, podstawą do przyznania dodatkowego czasu jest wykazanie planu działań, których podstawę stanowią innowacyjne badania naukowe, rozpoczęcie ich wdrażania i wykazanie pierwszych symptomów poprawy stanu ekologicznego. Celem Projektu EKOROB jest więc skonstruowanie wymagających niewielkiej przestrzeni w krajobrazie stref buforowych, wysokoefektywnie redukujących ładunki azotu (z obszarów rolniczych) i fosforu (z obszarów zurbanizowanych i rekreacyjnych).
• Prezentacja „Założenia merytoryczne projektu LIFE+ EKOROB: Ekotony dla Redukcji zanieczyszczeń Obszarowych” - przedstawiona przez prof. Macieja Zalewskiego, kierownika merytorycznego projektu (ERCE);
• Prezentacja „Prawne i organizacyjne zasady ochrony zasobów wodnych” – przedstawiona przez p. Iwonę Kozę, kierownika Wydziału ds. Orzecznictwa RZGW w Warszawie;
• Prezentacja „Ramowa Dyrektywa Wodna czyli plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy” – przedstawiona przez p. Monikę Zabrzeńską-Chatererę, naczelnika Wydziału Planowania Wodami w Departamencie Planowania i Zasobów Wodnych KZGW;
• Po przerwie nastąpiła prezentacja „Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych – inwestycje gospodarki ściekowej” – przedstawiona przez p. Wojciecha Nasiłowskiego, głównego specjalistę w Zespole ds. Wdrażania Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych KZGW
• oraz prezentacja „Dyrektywa Azotanowa. Obszary szczególnie narażone na zanieczyszczenia azotem pochodzenia rolniczego wyznaczone przez Dyrektora RZGW w Warszawie” – przedstawiona przez p. Małgorzatę Badowską, zastepcę dyrektora ds. Zasobów Wodnych RZGW w Warszawie.

Trzecim punktem programu był panel dyskusyjny. W toku dyskusji dokonano następujących ustaleń i wniosków:

• Przedstawiciele JST zawnioskowali o wystąpienie do ustawodawcy o wprowadzenie ustawowego obowiązku podłączania nieruchomości przyłączania gospodarstw do sieci kanalizacyjnej, jeśli taka sieć istnieje na terenie gminy, a także doprecyzowanie procedur egzekucyjnych.
• Przedstawiciele JST zawnioskowali o wystąpienie do ustawodawcy o przeniesienie ciężaru egzekucji obywatelskich obowiązków związanych z gospodarką wodno-ściekową z gmin na WIOŚ - jako organ bardziej kompetentny merytorycznie oraz zewnętrzny wobec władz JST.
• Przedstawiciele samorządowi zwrócili uwagę na przewagę obowiązków i obostrzeń wynikających z lokalizacji ich gmin względem zbiornika, które ich zdaniem przeważają nad pochodzącymi z tego faktu korzyściami.
• Przedstawicielka Dyrekcji RZGW w Warszawie (w związku ze zgłoszonymi zapytaniami) wyjaśniła, że istnienie możliwość zmiany ograniczeń obowiązujących w strefie ochronnej ujęcia wody w Bronisławowie. Na tej podstawie właściciel
• Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Łodzi powinien wystąpić do właściwego dyrektora rzgw, w tym wypadku RZGW w Warszawie. Możliwe jest także rozważenie zmiany wyznaczonej strefy ochronnej po zgłoszeniu odpowiedniego wniosku.
• Przedstawicielka Dyrekcji RZGW w Warszawie poinformowała, że RZGW w Warszawie wystąpił do NFOŚiGW o uzyskanie środków finansowych w związku z planowaną na lata 2012 2014 realizacje zadania polegającego na makroniwelacji czaszy Zbiornika Sulejowskiego z udrożnieniem cofki.
• Prof. Zalewski podkreślił fakt, iż rolą Projektu EKOROB jest opracowanie ekspertyz i rozwiązań modelowych, których implementacja zależy od gmin.
• Przedstawiciele JST wnieśli o zaproszenie na następne spotkanie przedstawicieli Urzędu Miasta Łodzi, ze względu na rolę jaką odgrywa Zbiornik Sulejowski dla tego miasta.
• Prof. Zalewski zasugerował sprawdzenie, czy ziemie przeznaczone na strefy ekotonowe mogą wejść w zakres dopłat rolnośrodowiskowych.
• Przedstawiciele JST zwrócili uwagę na konieczność uzyskania preferencji finansowych dla gmin położonych koło Zbiornika, ze względu na kumulowanie się w tych rejonach skutków zanieczyszczeń z całej zlewni powyżej Zbiornika.
• Prof. Zalewski zasugerował stworzenie systemu organizacyjnego dla gmin położonych koło Zbiornika, który ułatwiłby im wspólne uzyskiwanie preferencyjnego finansowania.
• Przedstawiciele JST zwrócili uwagę na spory kompetencyjne w procedurach nadzorczych i kontrolnych w przypadkach zanieczyszczania środowiska oraz problemy z wdrażaniem decyzji WIOŚ, takich jak egzekucja wywozu osadów przez gminę na właścicielu, bądź ich wywóz przeprowadzony przez gminę i późniejsze wystąpienie do właściciela o zwrot zasądzonych kosztów (gmina nie da rady sfinansować takiego przedsięwzięcia, więc zwrot kosztów zasądzonych nic nie pomoże). Zawnioskowano o wystąpienie do ustawodawcy o przesunięcie obowiązków egzekucyjnych na WIOŚ (ze względów merytorycznych), bądź na policji (ze względu na posiadane środki).
• Przedstawiciele JST podkreślili potrzebę nadania wojewódzkiej rangi projektowi ze względu na finansową słabość gmin.
• Przedstawicielstwo KZGW podkreśliło fakt, że żadne działania w samym zbiorniku nie rozwiążą problemów, a cały kraj będzie rozliczany z RDW. Dla finansowania przedsięwzięć przez Ministerstwo Środowiska ważne jest zainteresowanie samych gmin i ich obywateli, wiec ważna jest edukacja i informacja w obrębie gmin.
• Prof. Zalewski wyraził pogląd, że gminy, które podejmują działania w zakresie ochrony środowiska powinny być priorytetowo finansowane, ze względu na ich rolę we wdrażaniu przez Polskę RDW.
• Przedstawicielstwo KZGW zasugerowało zapoznanie się z poradnikiem dotyczącym gospodarki ściekowej dostępnym na stronach internetowych KZGW.
• Przedstawiciele JST zwrócili uwagę na możliwość powstania sporów kompetencyjnych w gospodarowaniu terenami przeznaczonymi pod ekotony, zarząd nad którymi należy bądź do gmin bądź do RZGW, a gminy miałyby być odpowiedzialne za konstrukcję rozwiązań obszarowych.
• Prof. Zalewski zwrócił uwagę na fakt, iż w 2015, jeśli Polska nie zdoła wdrożyć RDW, ciężar kar może spocząć nie tylko na budżecie centralnym, ale i JST, a wykazanie postępu przez kraj może pozwolić na uniknięcie płacenia kar.

Kolejnym punktem programu były prezentacje:

• Prezentacja „Stan zaawansowania realizacji projektu EKOROB: Ekotony dla redukcji zanieczyszczeń obszarowych” – przedstawiona przez Wojciecha Frątczaka, koordynatora projektu (RZGW w Warszawie);
• Prezentacja „Identyfikacja presji i oddziaływań w zlewni Pilicy z wykorzystaniem modelu MONERIS i narzędzi GIS” – przedstawiona przez dr Małgorzatę Stolarską.

W podsumowaniu spotkania dr Kinga Krauze (ERCE) zasugerowała wspólną przez interesariuszy identyfikację problemów związanych z gospodarką wodno-ściekową w obrębie zlewni Pilicy, oraz opracowanie systemu efektywnych rozwiązań dla danego problemu, który zawierałby spis kompetentnych instytucji, drogi kontaktu i zakres, w jakim owe instytucje mogą zająć się konkretnym problemem. System efektywnych rozwiązań byłby przedyskutowany z urzędnikami i podany do wiadomości urzędom oraz samorządom odpowiednio w obrębie zlewni Pilicy. System rozwiązań odnosiłby się zarówno do przepisów prawa, jak i uzyskiwania środków finansowych.

III. Spotkanie Platformy Interesariuszy

III. Spotkanie Platformy Interesariuszy

W dniu 9 listopada 2011 odbyło się trzecie spotkanie Platformy Interesariuszy dla projektu LIFE+ EKOROB. Spotkanie, którego organizatorem było Europejskie Regionalne Centrum Ekohydrologii pod auspicjami UNESCO (ERCE), odbyło się w hotelu Podklasztorze w Sulejowie. Przedmiotem spotkania było omówienie kwestii związanych z możliwościami pozyskiwania środków na inwestycje wodno-ściekowej przez lokalne gminy, a także zreferowanie stanu zaawansowania realizacji projektu.

W spotkaniu uczestniczyło dwudziestu sześciu Interesariuszy Platformy, troje prelegentów
z Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach, Kielcach i Łodzi, a także przedstawiciele beneficjentów Projektu LIFE+ EKOROB: Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej (RZGW) w Warszawie i Europejskiego Regionalnego Centrum Ekohydrologii (ERCE) w Łodzi.

Uczestników spotkania powitała mgr Dominika Kozińska (ERCE), koordynator Platformy Interesariuszy. Otwarcia spotkania dokonał prof. Maciej Zalewski (ERCE), kierownik merytoryczny projektu, który zaprezentował obecnym cele spotkania oraz przedstawił zaproszonych ekspertów.

Drugi punkt programu, panel prezentacji, składał się z następujących części:

1. Otwarcie panelu przez prof. Macieja Zalewskiego;

2. Prezentacja „Założenia merytoryczne projektu LIFE+ EKOROB: Ekotony dla Redukcji zanieczyszczeń Obszarowych” przedstawiona przez prof. Macieja Zalewskiego (ERCE);

3. Prezentacja na temat dotychczasowego wsparcia gmin w obszarze gospodarki
   wodno-ściekowej oraz na temat pozyskiwania środków na inwestycje ekologiczne
   w województwie świętokrzyskim przedstawiona przez p. Ryszarda Żołyniaka, Prezesa Zarządu WFOŚiGW w Kielcach;

4. Prezentacja na temat dotychczasowego wsparcia gmin z terenu zlewni Zbiornika Sulejowskiego w obszarze gospodarki wodno-ściekowej oraz na temat pozyskiwania środków na inwestycje ekologiczne w województwie łódzkim przedstawiona przez p. Andrzeja Czaplę, Zastępcę Prezesa Zarządu WFOŚiGW w Łodzi;

5. Prezentacja „Fundusze ekologiczne narzędziem wsparcia inwestycji gminnych województwa śląskiego w sektorze wodno-kanalizacyjnym” przedstawiona przez p. Mirosława Szemlę, Zastępcę Prezesa Zarządu WFOŚiGW w Katowicach.

Kolejnym punktem programu był panel dyskusyjny:

• Przedstawiciele JST stawiali pytania o proceduralną interpretację benefitów ekologicznych, które będą miały miejsce dopiero w przyszłości oraz o możliwości uzyskiwania dodatkowych środków na inwestycje kanalizacyjne;

  Według stanowiska ekspertów, przyznawanie środków wymaga głębszej analizy poszczególnych sytuacji, w związku z czym przedstawiciele JST zostali poproszeni o indywidualny kontakt z odpowiednimi urzędami;

• P. Jerzy Milczarek, Zastępca Wójta gminy Mniszków, zreferował doświadczenia gminy w pozyskiwaniu środków na inwestycje ekologiczne.

• P. Andrzej Czapla (WFOŚiGW w Łodzi) wskazał na konieczność zharmonizowania działań w obszarze gospodarki wodno-ściekowej w obrębie zlewni Pilicy, co przyczyniłoby się do poprawy jakości wód rzek, a tym samym Zbiornika Sulejowskiego.

W odpowiedzi prof. Maciej Zalewski (ERCE) zadeklarował, że w ramach projektu LIFE+ EKOROB i działań Platformy Interesariuszy podejmie próbę opracowania dokumentu dotyczącego koniecznych inwestycji w gospodarce wodno - ściekowej w zlewni dla poprawy jakości wód zbiornika.

Po przerwie, kolejnym punktem programu były prezentacje:

1. Prezentacja „Stan zaawansowania realizacji projektu EKOROB: Ekotony dla redukcji zanieczyszczeń obszarowych” przedstawiona przez p. Wojciecha Frątczaka, koordynatora projektu (RZGW w Warszawie) oraz p. Katarzynę Izydorczyk, (ERCE);

2. Prezentacja założeń harmonogramu prac nad sformułowaniem „Programu działań dla redukcji zanieczyszczeń obszarowych w zlewni rzeki Pilicy”, ze szczególnym uwzględnieniem roli gmin w formułowaniu i opiniowaniu proponowanych rozwiązań przedstawiona przez p. Wojciecha Frątczaka (RZGW w Warszawie) oraz p. Katarzynę Izydorczyk (ERCE);

3. Prezentacja „Konsultacje społeczne związane z aktualizacją planów gospodarowania wodami w ramach II cyklu planistycznego w latach 2010-2015” – przedstawiona przez
   p. Katarzynę Wardak (RZGW w Warszawie). W nawiązaniu do powyższej prezentacji, uczestnicy spotkania zostali poinformowani, że jeden z dokumentów konsultacyjny pt. „Przegląd istotnych problemów gospodarki wodnej dla obszarów dorzeczy” zostanie wykorzystany w ramach ankietyzacji gmin prowadzonej na potrzeby opracowywanego programu działań.

Kolejnym punktem programu był panel dyskusyjny:

• Przedstawiciele JST stawiali pytania odnośnie harmonogramu prac nad sformułowaniem „Programu działań dla redukcji zanieczyszczeń obszarowych w zlewni rzeki Pilicy”, możliwości implementacji projektu oraz pozyskiwania odpowiednich środków;

  Dr Katarzyna Izydorczyk wyjaśniła, że projekt zakłada przygotowanie programu działań nie zaś samą jego implementację. Mając na uwadze jego wdrażanie planuje się wykonanie analizy prawnej oraz ekonomicznej, które wskażą metody pozyskiwania środków oraz odpowiednie regulacje prawne. W celu późniejszej implementacji istotna jest też promocja opracowanego programu oraz współpraca z władzami krajowymi i regionalnymi.

• Przedstawiciele JST stawiali pytania odnośnie praktycznego wpływu realizacji projektu EKOROB na poprawę czystości wód zlewni;

  Dr Katarzyna Izydorczyk wyjaśniła, że realizowane w ramach projektu strefy ekotonowe są strefami demonstracyjnymi, pokazującymi jak można łączyć działania zmierzające do poprawy jakości wód z potrzebami społeczeństwa. Natomiast proces poprawy jakości wód w zbiorniku Sulejowskim powinien obejmować działania mające na celu ograniczenie zanieczyszczeń zarówno w jego zlewni bezpośredniej, ale przede wszystkim w zlewni Pilicy. Ograniczenie zanieczyszczeń punktowych poprzez modernizację oczyszczalni ścieków, czy budowę sieci kanalizacyjnej może okazać się niewystarczające. Zwłaszcza przywrócenie stanu pierwotnego wód podziemnych zasilających rzeki i zbiorniki to cykl wieloletni. Stąd poprawa jakości wód podziemnych i powierzchniowych powinna obejmować działania mające na celu:

  (1) ograniczenie emisji zanieczyszczeń poprzez poprawę systemu wodno-ściekowego (ograniczenie nielegalnych zrzutów ścieków) oraz stosowanie dobrych praktyk rolniczych;

  (2) zwiększenie procesu samooczyszczania wód poprzez m.in. budowę stref ekotonowych;

• Przedstawiciele JST sugerowali wzrastającą rolę zanieczyszczeń punktowych,
  w stosunku do obszarowych, obserwowaną w zlewni;

  Dr Katarzyna Izydorczyk wyjaśniła, że powyższe tendencje wykaże kalibrowany na potrzeb projektu model MONERIS, który określi wielkość emisji w poszczególnych podzlewniach rzeki Pilicy oraz wskaże źródła pochodzenia zanieczyszczeń ;

• Stowarzyszenie „Dolina Pilicy” pokreśliło rolę edukacji społeczności lokalnych w celu zwiększenia efektywności projektu oraz zadeklarowało chęć współpracy w zakresie edukacji ekologicznej mieszkańców;

  Dr Katarzyna Izydorczyk wyjaśniła, że projekt rozpoczął fazę edukacyjno-konsultacyjną od sezonu letniego bieżącego roku, poprzez organizację dwóch pikników informacyjnych w Barkowicach i Zarzęcinie. Owa faza także obejmie spotkania edukacyjno-informacyjne, m.in. podczas imprez plenerowych organizowanych przez gminy, jak również organizację odpowiednich zajęć dla szkół i cyklu szkoleń.

• Dr Katarzyna Izydorczyk dokonała podsumowania spotkania i wyraziła podziękowania dla uczestników spotkania.

• LIFE+EKOROB: Ekotony dla redukcji zanieczyszczeń obszarowych
• Fundusze ekologiczne narzędziem wsparcia inwestycji gminnych województwa śląskiego w sektorze wodno-kanalizacyjnym
• Stan zaawansowania realizacji projektu LIFE+EKOROB: Ekotony dla redukcji zanieczyszczeń obszarowych
• Założenia harmonogramu prac nad sformułowaniem „Programu działań dla redukcji zanieczyszczeń obszarowych w zlewni rzeki Pilicy” ze szczególnym uwzględnieniem roli gmin w formułowaniu programu oraz opiniowaniu proponowanych rozwiązań
• Konsultacje społeczne - związane z aktualizacją planów gospodarowania wodami w ramach II cyklu planistycznym w latach 2010-2015
• Podsumowanie II naboru wniosków dla działania „Podstawowe usługi dla gospodarki ludności wiejskiej” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013

 

IV. Spotkanie Platformy Interesariuszy

IV. Spotkanie Platformy Interesariuszy

V spotkanie Platformy Interesariuszy, zorganizowane przez Europejskie Regionalne Centrum Ekohydrologii pod auspicjami UNESCO oraz Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie, odbyło się dnia 22 maja 2012 r. w Centrum Konferencyjno – Rekreacyjnym Molo w Smardzewicach, w godzinach 9.00:14.30. Tematem przewodnim konferencji była identyfikacja głównych źródeł zanieczyszczeń części zlewni rzeki Pilicy położonej powyżej Zbiornika Sulejowskiego oraz jego zlewni bezpośredniej.

W spotkaniu uczestniczyło czterdzieści siedem osób, wśród których byli przedstawiciele Komisji Europejskiej: Sylvie Ludain, Anna Mc Clintock, Zbigniew Karaczun oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska reprezentowanego przez Radosława Domagałę, dwudziestu sześciu Interesariuszy Platformy, a także osoby reprezentujące beneficjentów RZGW w Warszawie oraz ERCE p/a UNESCO, jak również przedstawiciele mediów.

Przebieg czynności organizacyjnych:

Do udziały w spotkaniu zaproszono Interesariuszy uczestniczących na poprzednich spotkaniach Platformy, władze samorządowe gmin, które uczestniczyły w ankietyzacji dotyczącej identyfikacji głównych problemów gospodarki wodnej w górnej części zlewni Pilicy, jak również innych przedstawicieli instytucji rządowych i pozarządowych zainteresowanych tematem spotkania.

Przed spotkaniem uczestnikom rozdano materiały informacyjne przygotowane przez prelegentów, związane z tematyką wygłaszanych prezentacji oraz materiały promocyjne przygotowane z okazji 20-lecia programu LIFE+, przekazane przez reprezentantów Komisji Europejskiej.

Przebieg czynności dokonanych podczas spotkania:

Uczestników spotkania powitała Katarzyna Izydorczyk (ERCE p/a UNESCO). Otwarcia spotkania dokonał prof. Maciej Zalewski (ERCE p/a UNESCO), kierownik merytoryczny projektu, który przedstawił cele i agendy spotkania. W dalszej kolejności nastąpiło krótkie przedstawienie się wszystkich uczestników spotkania. Wypowiedź Jacka Skwierczyńskiego (Urząd Marszałkowski w Łodzi) podkreślił rangę idei ekobiznesu dla regionu łódzkiego, jako głównego kierunku rozwoju dla obszaru realizacji projektu oraz zapowiedział potrzebę przedstawienia planów dla tego obszaru na Międzynarodowym Kongresie Bioekonomii.

Panel prezentacji:

1. „Ekohydrologia - nauka ukierunkowana na rozwiązywanie problemów” prof. Maciej Zalewski (Dyrektor ERCE p/a UNESCO)
Przedstawiona prezentacja poinformowała uczestników o konieczności przekładania systemowej wiedzy ekohydrologicznej na rozwiązania systemowe: biotechnologie ekohydrologiczne. W trakcie wystąpienia poruszona została tematyka dotycząca:

• Głównych założeń teorii ekohydrologii;
• Wpływu regulacji rzek na wielkość ekotonowej strefy buforowej redukującej zanieczyszczenia obszarowe;
• Znaczenia struktury roślinności ekotonowej oraz koryta rzecznego dla utrzymania wysokiej biomasy i różnorodności ichtiofauny;
• Optymalizacji struktury biologicznej terasy zalewowej rzeki Pilicy dla poprawy procesu samooczyszczania;
• Wdrażania biotechnologii ekohydrologicznych jako narzędzia dla redukcji zanieczyszczeń w krajobrazie rolniczym i na obszarach miejskich.

2. „20 lat instrumentu UE LIFE” Sylvie Ludain (Technical Desk Officer, DG Środowisko, Unit LIFE E4, European Commission)
Prezentacja dotyczyła instrumentu finansowego LIFE+, który realizowany jest w obrebie trzech komponentów: Life Przyroda, Life Informacja i Komunikacja, Life Środowisko. Obecnie program LIFE został zaimplementowany na lata 2000-2013, ale opracowywany jest plan przedłużenia programu na lata 2014-2020. W wystąpieniu p. S. Ludain przedstawiła:

• przykładowe rezultaty realizowanych projektów finansowanych z instrumentu LIFE+ w zakresie ochrony wód i redukcji ilości odpadów, oszczędności wody, zmniejszenia presji na środowisko, projektowania „eko–produktów”, wspierania efektywnego wykorzystania wody i energii, ograniczenia wydobycia surowców naturalnych, odzysku surowców wtórnych, poprawy jakości środowiska miejskiego i jakości życia Europejczyków;
• Najważniejsze efekty instrumentu LIFE;
• Upowszechnianie i przyszłości programu LIFE.

3. „Finansowanie Projektów LIFE+ w Polsce” Radosław Domagała (Starszy Inspektor NFOŚiGW).
Prezentacja odnosiła się do współfinansowania projektów LIFE+ przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska. Poruszone zostały takie tematy jak:

• Rola NFOŚiGW we wdrażaniu LIFE+;
• Liczba wniosków LIFE+ z Polski w latach 2007-2011;
• Wykorzystanie allokacji w latach 2007-2010;
• Harmonogram naboru w 2012 roku;
• Wiadomości na temat szkoleń i konsultacji oraz skąd należy czerpać informacje o LIFE+, jakie projekty są współfinansowane, gdzie można uzyskać informacje o terminach i miejscach naborów, jak również gdzie można otrzymać wiadomości o szkoleniach informacyjnych dotyczących składanych wniosków.

4. „Stan zaawansowania projektu EKOROB: Ekotony dla redukcji zanieczyszczeń obszarowych” Wojciech Frątczak (Koordynator projektu, RZGW w Warszawie).
Wystąpienie dotoczyło postępów z realizacji projektu LIFE+ EKOROB tj.:

• Sprawozdanie z prac wdrożeniowych nad kształtowania stref ekotonowych w obszarach demonstracyjnych w zlewni bezpośredniej zbiornika Sulejowskiego – Barkowice Zatoka, Barkowice Łąka, Zarzęcin;
• Działalności związanej ze zwiększanie świadomości społeczności lokalnej;
• Promocji projektu w okresie 12.2011-05.2012.

5. „Identyfikacja presji i oddziaływań antropogenicznych na stan wód powierzchniowych w zlewni rzeki pilicy do zbiornika Sulejowskiego wraz ze zbiornikiem” Katarzyna Banaszak (Pectore – Eco Sp. z o. o. )

• Przedstawiona prezentacja poruszyła tematykę założeń i przebiegu realizacji prac nad identyfikacją presji i oddziaływań antropogenicznych na stan wód powierzchniowych w zlewni Pilicy;
• Zaprezentowano klasy zagrożenia gmin ze strony gospodarki komunalnej: ilości nieoczyszczonych ścieków, odprowadzanego ładunku zanieczyszczeń w ściekach komunalnych i przemysłowych BZT5, ilości zużytej wody na potrzeby sieci wodociągowej, gęstości liczby ludności nieobsługiwanej przez oczyszczalnie, ładunku azotu od jednego mieszkańca z uwzględnieniem obsługi przez oczyszczalnie, stosunku liczby ludności podłączonej do kanalizacji do liczby ludności podłączonej do wodociągu, przemysłu, ilości nieoczyszczonych ścieków przemysłowych, ilości zużytej wody na potrzeby przemysłu, ilości odpadów wytworzonych – nieodzyskiwanych;
• Przedstawiono klasy zagrożenia gmin ze strony rolnictwa: ilości zużytej wody na potrzeby rolnictwa i leśnictwa, procentowego udziału gruntów ornych w powierzchni gmin, procentowego udziału sadów w powierzchni gmin, procentowego udziału stawów rybnych w powierzchni gmin, obsady zwierząt hodowlanych;
• Omówiono statyczny bilans wodno-gospodarczy w zlewni – analizę stanu zasobów wód powierzchniowych: chłonność cieków w aktualnej wersji bilansu wodno gospodarczego w przekrojach bilansowych w zlewni Pilicy do zbiornika Sulejowskiego, chłonność cieków wg pozwoleń wodno prawnych w przekrojach bilansowych zlewni.

6. „Analiza punktowych źródeł zanieczyszczeń związkami biogennymi, dioksynami, związkami dioksynopodobnymi w zlewni Pilicy oraz opracowanie metod ich rekultywacji” Edyta Kiedrzyńska (ERCE p/a UNESCO).
Prezentacja dotyczyła synergii pomiędzy projektem LIFE+ EKOROB i projektem Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Przemówienie poruszyło kwestie:

• Wypełniania wymogów traktatowych oraz wdrażania Ramowej Dyrektywy Wodnej i Dyrektywy „Ściekowej” w Polsce;
• Wielkości dopływu ścieków i ładunków zanieczyszczeń z oczyszczalni na terenie zlewni Pilicy;
• Stężenia ładunku fosforu całkowitego i azotu całkowitego w ściekach odpływających z oczyszczalni ścieków zlokalizowanych w zlewni;
• Stężenia dioksan i toksyczności wzdłuż kontinuum rzecznego Pilicy;
• Koncepcji Modelowego Układu Biofiltrującego (MUB) dla Gminnej Oczyszczalni Ścieków w Rozprzy.

7. Omówienie wyników ankietyzacji władz samorządowych gmin położonych w obszarze realizacji projektu, dotyczącej identyfikacji głównych problemów gospodarki wodnej w górnej części zlewni Pilicy. Agnieszka Sosnowska (ERCE p/a UNESCO).
Główne wnioski po przeprowadzeniu ankietyzacji to:

• Świadomość znaczenia wpływu zanieczyszczeń obszarowych, na jakość wody, jest bardzo zróżnicowana w poszczególnych gminach
• W większości gmin zanieczyszczenia komunalne są postrzegane jako główna przyczyna zanieczyszczenia wody
• W większości gmin podejmuje się dynamiczne działania w kierunku ograniczenia zanieczyszczeń komunalnych
• Zanieczyszczeniom pochodzenia rolniczego przypisuje się niskie znaczenie

Panel dyskusyjny
Prowadzący: Iwona Wagner MI PAN ERCE p/a UNESCO

Głos w sprawie zanieczyszczeń obszarowych na terenie zlewni Pilicy zabrali eksperci:

• Waldemar Kutera, biegły w zakresie oddziaływania na środowisko z listy Ministra Środowiska i Wojewody Łódzkiego, który przedstawił w skrócie bilans substancji biogennych dla zlewni Pilicy.
• Ryszard Klajs, kierownik Wydziału Monitoringu WIOŚ w Łodzi, który podkreślił potrzebę zaangażowania gmin i powiatów do działań mających na celu poprawę jakości wód zbiornika Sulejowskiego i Wolbórki; obszarów objętych zarządzeniami Dyrektywy Azotanowej.

Metoda World Cafe
Metodyka:
Uczestnicy zostali podzieleni na 3 kilkuosobowe grupy, które dyskutowały na zadane tematy przy flipchartach:

1. Co powoduje tak różną efektywność działań w kierunku ograniczania zanieczyszczeń obszarowych w poszczególnych gminach? Jak ją zwiększyć?
2. Dlaczego zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego zajmują tak niskie miejsce w świadomości administracji publicznej? Jak to zmienić?
3. Jakie kompetencje Państwa instytucji mogą wspomóc proces ograniczenia zanieczyszczeń obszarowych w zakresie ograniczenia presji i wdrażania nowych technologii?

Główne tezy dyskusji zapisywane były ba tablicach. Po około 20 minutach następowała zmiana i wszyscy poza „gospodarzem” przenosili się do kolejnych tablic. Gospodarz streszczał to, co powiedziały poprzednie grupy i zachęcał do dalszej dyskusji. Uczestnicy zapisywali swoje pomysły na tablicy, aby następne grupy mogły się do nich odwoływać. Dyskusje i wnioski podsumowywano w części plenarnej.

Podsumowanie:
1. Co powoduje tak różną efektywność działań w kierunku ograniczania zanieczyszczeń obszarowych w poszczególnych gminach? Jak ją zwiększyć?
Gospodarz: Agnieszka Sosnowska, ERCE p/a UNESCO
Podsumowanie: Jan Andrzejczyk, Zastępca Burmistrza Sulejowa.
Wypowiedź poruszała problematyką:

• Braku kompetencji w gminach oraz braku uprawnień;
• Braku funduszy finansowych (przyłączenie do kanalizacji zależy od stopnia zamożności mieszkańców);
• Respektowania zapisów prawa o ochronie krajobrazów;
• Zaangażowania wójtów;
• Braku restrykcji ze strony prawa;
• Zbyt dużej presji zabudowy na terenach atrakcyjnych przyrodniczo;
• Braku świadomości, informacji;
• Braku monitoringu;
• Braku ustalenia priorytetów;

Jako rozwiązania ograniczania zanieczyszczeń obszarowych w poszczególnych gminach zaproponowano:

• Zwrócenie uwagi mediów na ten problem;
• Stworzenie planów zabudowy, które chroniły by różne obszary o dużych wartościach przyrodniczych, nie tylko leśne;
• Wykonanie przez gminy miejscowych planów zagospodarowania;
• Respektowanie prawa;
• Zorganizowanie akcji promocyjnych podnoszących świadomość ekologiczną;
• Powołanie zewnętrznych organów kontroli;
• Wprowadzenie obowiązku przyłączenia do kanalizacji;
• Wprowadzanie nowych technologii.

2. Dlaczego zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego zajmują tak niskie miejsce w świadomości administracji publicznej? Jak to zmienić?
Gospodarz: Wojciech Frątczak, Koordynator projektu, RZGW w Warszawie
Podsumowanie: Piotr Wypych, Dyrektor Zespołu Nadpilicznych Parków Krajobrazowych.
Wypowiedzi skupiły się głównie na zagadnieniach takich jak:

• Niski poziom etyki, wiedzy i kultury społeczeństwa od najmłodszych lat życia ludzi;
• Niska kultura agrarna rolników;
• Marginalizacja problemu na każdym szczeblu władzy;
• Własna interpretacja prawa, prawo powinno być egzekwowane, a nie tylko zapisy znajdują się w ustawach;
• Braku monitoringu w zakresie zanieczyszczeń obszarowych;
• Merytoryczna i decyzyjna indolencja administracji;
• Brak nadzoru nad gospodarką komunalną;
• Centralna egzekucja w zakresie gospodarki komunalnej;

W celu podniesienia świadomości administracji publicznej dotyczącej zanieczyszczeń pochodzenia rolniczego zaproponowano:

• naukę etyki i kultury osobistej dzieci i młodzieży;
• zawiązanie współpracy pomiędzy urzędami;

3. Jakie kompetencje Państwa instytucji mogą wspomóc proces ograniczenia zanieczyszczeń obszarowych w zakresie ograniczenia presji i wdrażania nowych technologii?
Gospodarz: Katarzyna Izydorczyk, ERCE p/a UNESCO
Podsumowanie: Miłosz Naczyński, Burmistrz Przedborza.
Instytucjami, które mogą wspomóc proces ograniczania zanieczyszczeń obszarowych w zakresie ograniczania presji i wdrażania nowych technologii według Interesariuszy Platformy są:

• w zakresie kontroli jakości środowiska:
  w kompetencji Wojewódzkich Inspektoratów Ochrony Środowiska lezy monitoring jakości wód powierzchniowych i podziemnych zaś Stacje Chemiczno – Rolnicze prowadzą monitoring gleb i wód na zawartość fosforu i azotu
• w zakresie kontroli odprowadzania ścieków:
  w kompetencji gmin jest możliwe kontrola odprowadzania ścieków (system kontroli wywozu szamb) przykładowe rozwiązania gmina Sulejów brak zapisów o konieczności wykazania sposobu odprowadzenia ścieków przy wydawaniu decyzji o odbiorze budownictwa jednorodzinnego w przypadku gospodarstw wiejskich Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ma możliwość kontrolowania odpadów komunalnych, wywozu szamb
• w zakresie dofinansowania działań w zakresie regulacji gospodarki wodno-ściekowej:
  dofinansowanie podłączeń do kanalizacji przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska
• w zakresie kontroli nawożenia:
  W przypadku rolników pozyskujących dopłaty Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ma uprawnienia do kontroli nawożenia, składowania gnojowicy/obornika; kontroli podlega ok.5% rolników W przypadku rolników prowadzących działalność gospodarcza również Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska maja uprawnienia do kontroli
• w zakresie edukacji:
  Ośrodki Dworactwa Rolniczego prowadzą szkolenia dla rolników, możliwość współpracy z gminami w zakresie promocji i organizacji szkoleń
• w zakresie robót w ciekach wodnych oraz regulacji cieków:
  Regionalne Dyrekcje Ochrony Środowiska: określenie warunków prowadzenia prac, wydawania oceny oddziaływania na środowisko prowadzonych działań, np. Wojewódzkie Zarządy Melioracji i Urządzeń Wodnych: odpowiedzialne są za prowadzenie prac utrzymaniowych, w przypadku łódzkiego WZMiUW na podstawie przyjętych wytycznych stosuje ograniczenie regulacji rzek rolniczych oraz opóźnianie spływu wód poprzez popiętrzenia. Uczestnicy podkreślali brak jasnych przepisów, jasnego podziału kompetencji oraz niemożliwość egzekwowania istniejących przepisów

Podsumowanie:
Iwona Wagner ( ERCE p/a UNESCO) podziękowała uczestnikom World Cafe za wszystkie opinie, wymianę punktów widzenia i doświadczeń. Wyjaśniła na przykładzie rozwiązania problemu wywozu nieczystości w Sulejowie, że ucząc się od siebie nawzajem przyspieszamy proces edukacji. Iwona Wagner zwróciła uwagę, że w czasie panelu dyskusyjnego zarysowały się trzy podstawowe problemy:

• aspekt finansowy z potencjalnymi fundatorami;
• kwestia akceptowania prawa;
• kwestia integracji i współpracy instytucji.

Prof. Maciej Zalewski (ERCE p/a UNESCO) podziękował uczestnikom za wszystkie wypowiedzi podsumował i zakończył spotkanie.

Plakat

V. Spotkanie Platformy Interesariuszy

V. Spotkanie Platformy Interesariuszy

Dnia 5 grudnia 2012 r. w Starostwie Powiatowym w Tomaszowie Mazowieckim, odbyło się V. Spotkanie Platformy Interesariuszy, które zostało zorganizowane przez beneficjentów projektu LIFE+ EKOROB: Europejskie Regionalne Centrum Ekohydrologii pod auspicjami UNESCO (ERCE p/a UNESCO) i Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie (RZGW Warszawa).

Tematem przewodnim konferencji było zaprezentowanie postępu prac nad dokumentacją opracowaną w I fazie tworzenia Programu działań dotyczącego ograniczenia zanieczyszczeń obszarowych ze źródeł rolniczych i komunalnych w zlewni Pilicy, który jest głównym celem projektu.

W spotkaniu brało udział 55 osób, w tym 47 uczestników z 31 zaproszonych instytucji.

Uczestników spotkania powitał Piotr Kagankiewicz, Starosta Tomaszowski, który podziękował za wybór Starostwa Powiatowego jako miejsca konferencji . Wyraził nadzieję, że realizacja projektu unijnego EKOROB pozwoli na poprawę stanu wód zlewni Pilicy oraz Zbiornika Sulejowskiego i tym samym przywróci świetność tego terenu.

Otwarcia V. Spotkania Platformy Interesariuszy Projektu LIFE+ EKOROB dokonał prof. Maciej Zalewski (ERCE p/a UNESCO, kierownik merytoryczny projektu), dziękując Staroście za możliwość zorganizowania konferencji w siedzibie Starostwa. Następnie zaprezentował obecnym cele spotkania oraz zachęcił do dyskusji i wyrażania swoich opinii.

W kolejnej części rozpoczął się panel prezentacji, który przebiegał w następujący sposób:

1. Otwarcie panelu przez Katarzynę Izydorczyk;
2. Prezentacja prof. Macieja Zalewskiego (ERCE p/a UNESCO) dotyczącej wyzwań jakie stawia zrównoważone zarządzanie zasobami wodnymi w świetle wzrostu antropopresji i zmian klimatu;
3. Prezentacja Pawła Czyża (Instytut Badań nad Przedsiębiorczością i Rozwojem Ekonomicznym EEDRI Społecznej Akademii Nauk), na temat „Miejsca zlewni Pilicy w strategii województw”. W prezentacji zwrócono uwagę, że tylko niektóre strategie województw posiadają zapisy dotyczące zlewni Pilicy i wyodrębniają działania jakie powinny być w niej podjęte. Podkreślono, że dzięki takim zapisom możliwe jest uzyskanie dofinansowania ze środków regionalnych na działania wpisujące się w strategię.
4. Prezentacja Wojciecha Frątczaka (RZGW Warszawa, koordynator projektu) dotyczącej identyfikacji obszarów potencjalnego generowania zanieczyszczeń obszarowych ze źródeł rolniczych i komunalnych w zlewni Pilicy na podstawie: analiz wrażliwości terenu i antropopresji, ankietyzacji gmin oraz modelowania matematycznego.
5. Prezentacja Katarzyny Izydorczyk (ERCE p/a UNESCO) dotyczącej efektywności roślinnych stref buforowych w krajobrazie rolniczym oraz wysokoefektywnych stref ekotonowych skonstruowanych w zlewni bezpośredniej Zbiornika Sulejowskiego.
6. Prezentacja Agnieszki Bednarek z Katedry Ekologii Stosowanej Uniwersytetu Łódzkiego pt. „Metody rekultywacji zanieczyszczeń azotowych w obszarach rolniczych”. W trakcie wystąpienia poruszone zostały zagadnienia związane z procesem denitryfikacji oraz przedstawiono skuteczność barier denitryfikacyjnych w redukcji zanieczyszczeń wód azotanami w zależności od materiału wsadowego wykorzystanego przy budowie barier oraz źródła zanieczyszczeń (obszarowe i punktowe).

Po przerwie nastąpił kolejny punkt programu – Panel dyskusyjny, którego główne nurty skupiały się na dwóch tematach:

1. Podejmowanie działań na rzecz poprawy jakości wód:

• Dyskusję rozpoczął prof. Bogdan Piasecki z Instytutu Badań nad Przedsiębiorczością i  Rozwojem Ekonomicznym EEDRI Społecznej Akademii Nauk. Apelował o podjęcie starań, aby sejmiki województw w trakcie dyskusji nad aktualizacjami strategii uwzględniły konkretne działania związane z regionem zlewni Pilicy. Będzie to stanowiło podstawę do pozyskiwania środków regionalnych, w tym także europejskich, na realizację projektów mających na celu poprawę jakości wód Pilicy i Zbiornika Sulejowskiego.
• Piotr Maks (Wojewódzki Inspektor WIOŚ w Łodzi, Wiceprzewodniczący Rady Nadzorczej WFOŚiGW w Łodzi) poruszył zagadnienia związane z finansowaniem zadań dotyczących gospodarki ściekowej. Podkreślił, iż zmieniła się struktura planu finansowego WFOŚiGW w Łodzi i ilość środków przeznaczona na dziedzinę gospodarki wodnej uległa redukcji w 2013 roku, jednak są możliwe zmiany w kolejnych latach w zależności od zgłaszanych potrzeb.
• Jacek Kowalewski (członek Rady Powiatu w Tomaszowie Mazowieckim) zwrócił uwagę, że poza województwem łódzkim, pozostałe województwa znajdujące się w granicach zlewni Pilicy, są w małym stopniu zainteresowane ochroną wód rzeki.
• Jan Andrzejczyk (zastępca Burmistrza Sulejowa) podkreślił, że to małe jednostki jakimi są samorządy gminne podejmują działania mające na celu poprawę jakości wód zlewni i ich ochronę. Brak jest natomiast jednego spójnego programu ochrony dorzecza Pilicy, który zagwarantowałby wsparcie finansowe dla działań podejmowanych przez gminy.
• Jednocześnie zwrócono uwagę, że gminy o niewielkiej gęstości zaludnienia, będącej efektem dużego odsetku terenów leśnych, mają problem z uzyskaniem dofinansowań np. do budowy sieci kanalizacyjnej. Zwrócono się z prośbą do prof. Zalewskiego, jako dyrektora ERCE, o wydanie opinii dla Urzędów Marszałkowskich o złagodzenie kryteriów przy realizacji projektów strukturalnych (tj. zmniejszenia wskaźnika „gęstość przykanalików” – czyli ilości podłączeń) dla zadań realizowanych w obszarach zlewni Zbiornika Sulejowskiego.
• Waldemar Kutera (rzeczoznawca w zakresie ochrony wód) wskazał na niewielki stopień skanalizowania gmin. Według własnych obliczeń ok. 75% ścieków odprowadzanych jest do środowiska (głównie w postaci płynnej). Na podstawie danych z 2010r. udział źródeł punktowych do obszarowych dla zlewni Pilicy (o powierzchni 5 tys. km2) stanowi jedynie odpowiednio 2 i 4% dla azotu i fosforu ogólnego.
• Bronisław Helman (Prezes Stowarzyszenie Pilica) zwrócił uwagę na potrzebę wspólnego działania w ramach jednego centralnego programu – od źródeł Pilicy do Zbiornika Sulejowskiego, w którym wskazane zostaną sposoby postępowania oraz kompetencje poszczególnych instytucji w tym jednostek samorządowych.
• Prof. Maciej Zalewski zaznaczył, że to właśnie brak zdolności współdziałania jest w Polsce najsłabszym punktem mechanizmu rozwojowego. Z drugiej strony projekt EKOROB stwarza możliwość wypracowania wspólnego programu działań dla zlewni Pilicy, zaś jego wdrożenie mogłoby odbyć się w ramach projektu zintegrowanego LIFE.

2. Edukacja ekologiczna oraz wzrost świadomości rolników

• Piotr Maks (WIOŚ w Łodzi) wskazał, że rosną nakłady na edukację ekologiczną i wzrost świadomość społecznej finansowane przez WFOŚiGW w Łodzi
• Andrzej Adamowicz (Główny Specjalista, RDOŚ, Spała) podkreślił, że rolnicy nie mają świadomości, że źle przeprowadzone zabiegi agrotechniczne, np. niewłaściwie składowany obornik, pociągają za sobą konkretne skutki w środowisku. Zaznaczył, że jest to sytuacja nagminna zwłaszcza na obszarach, gdzie występują gleby dobrej jakości. Konieczna jest zatem edukacja mająca na celu wzrost świadomości rolników.
• Prof. Maciej Zalewski wspomniał o możliwości stworzenia podręcznika dla rolników oraz przeprowadzenia szkoleń dla pracowników np. Ośrodków Doractwa Rolniczego, być może przy wsparciu finansowym WFOŚiGW.
• Wiesław Łukomski (zastępca Prezesa Zarządu WFOŚiGW w Łodzi) stwierdził, że istnieje możliwość finansowania tego rodzaju działań, gdyż edukacja ekologiczna nie ogranicza się jedynie do edukacji na poziomie szkolnym. Dlatego zachęca również gminy, do zgłaszania podobnych wniosków.
• Uczestnicy spotkania sugerowali, że najlepszym sposobem zwiększenia świadomości społeczeństwa jest stworzenie posterów, które mogłyby być umieszczone na tablicach informacyjnych w gminach, zamieszczenie odpowiednich informacji na stronach internetowych urzędów. Za jedną z najlepszych metod wskazali krótkie filmy informacyjno-edukacyjne umieszczane na stronach internetowych. Beneficjenci projektu EKOROB zobowiązali się do przygotowania stosownych materiałów edukacyjno-informacyjnych oraz ich dystrybucji do gmin i innych instytucji.

Podczas spotkania uczestnicy wyrazili konieczność podjęcia wspólnych działań w zlewni Pilicy, jak też w bezpośredniej zlewni zbiornika dla poprawy jakości wody, od której zależy potencjał turystyczny gmin nad Zbiornikiem. Na zakończenie prof. Maciej Zalewski podziękował za przybycie na spotkanie oraz sugestie i informacje.

VI. Spotkanie Platformy Interesariuszy

VI. Spotkanie Platformy Interesariuszy

1. Prezentacja opracowywanego w ramach projektu LIFE+ EKOROB Programu działań dla ograniczenia zanieczyszczeń obszarowych w zlewni Pilicy. Część II. Zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego . Katarzyna Izydorczyk (ERCE PAN)
2. Zakwaszenie gleb spowodowane przekształceniami antropogenicznymi. Benigna Plackowska (Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego)
3. Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych na terenie zlewni rzeki Pilicy w województwie łódzkim. Maria Przybylska (Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego)
4. Prezentacja opracowywanego w ramach projektu LIFE+ EKOROB Programu działań dla ograniczenia zanieczyszczeń obszarowych w zlewni Pilicy. Część I. Zanieczyszczenia pochodzenia komunalnego . Wojciech Frątczak (RZGW w Warszawie)

VII. Spotkanie Platformy Interesariuszy

VII. Spotkanie Platformy Interesariuszy

 Dnia 20 listopada  2013 r. w Hotelu Amazonka w gminie Irządze, odbyło się VII. Spotkanie Platformy Interesariuszy, które zostało zorganizowane przez beneficjentów projektu LIFE+ EKOROB: Europejskie Regionalne Centrum Ekohydrologii pod auspicjami UNESCO (ERCE p/a UNESCO) i Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie (RZGW Warszawa). 

Tematem przewodnim konferencji była prezentacja wstępnej wersji Programu działań dotyczącego ograniczenia zanieczyszczeń obszarowych ze źródeł rolniczych i komunalnych w zlewni Pilicy, który jest głównym celem projektu. 

1. Prezentacja założeń projektu EKOROB: Ekotony dla redukcji zanieczyszczeń obszarowych. Katarzyna Izydorczyk (ERCE PAN)
2. Identyfikacja obszarów potencjalnego generowania zanieczyszczeń obszarowych. Wojciech Frątczak (Koordynator Projektu EKOROB, RZGW w Warszawie)
3. Prezentacja opracowywanego w ramach projektu LIFE+ EKOROB Programu działań dla ograniczenia zanieczyszczeń obszarowych w zlewni Pilicy. Część II. Zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego . Katarzyna Izydorczyk (ERCE PAN)
4. Prezentacja opracowywanego w ramach projektu LIFE+ EKOROB Programu działań dla ograniczenia zanieczyszczeń obszarowych w zlewni Pilicy. Część I. Zanieczyszczenia pochodzenia komunalnego . Wojciech Frątczak (RZGW w Warszawie)

VIII. Spotkanie Platformy Interesariuszy

VIII. Spotkanie Platformy Interesariuszy

• Perspektywy zastosowania Ekohydrologii dla eliminacji zagrożeń i maksymalizacji szans we wdrażaniu Ramowych Dyrektyw Środowiskowych Komisji Europejskiej – Prof. Maciej Zalewski (ERCE PAN)
• Prezentacja opracowywanego w ramach projektu LIFE+ EKOROB Programu działań dla ograniczenia zanieczyszczeń obszarowych w zlewni Pilicy - Katarzyna Izydorczyk (ERCE PAN), Wojciech Frątczak (RZGW w Warszawie)
• Stan jakości gleb na obszarze Powiatu Zawierciańskiego na podstawie badań przeprowadzonych przez Okręgową Stację Chemiczno-Rolnicza w Gliwicach  - Zygmunt Adrianek (Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Gliwicach)

1. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Śląski Oddział Regionalny;
2. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej - Państwowy Instytut Badawczy, Ośrodek Monitoringu Jakości Wód w Katowicach;
3. Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolniczej w Gliwicach;
4. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach;
5. Śląska Izba Rolnicza;
6. Śląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Częstochowie;
7. Śląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Katowicach;
8. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach;
9. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach;
10. Wydział Terenów Wiejskich Marszałkowskiego Województwa Śląskiego;
11. Uniwersytet Śląski;
12. Wyższa Szkoła Ekonomiczna

Więcej informacji o spotkaniu na stronach Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego i portalu gazeta.pl:

https://www.slaskie.pl/strona_n.php?jezyk=pl&grupa=10&art=6709&id_menu=

http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114877,15320148,Opracowano_program_ograniczenia_zanieczyszczen_w_zlewni.html

www.naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news,398883,ekspert-ekohydrologia-czy-biotechnologia-to-tanie-sposoby-ochrony-wod.html

www.srodowisko.abc.com.pl/czytaj/-/artykul/opracowano-program-ograniczenia-zanieczyszczen-w-zlewni-pilicy

 Autor zdjęć: BP Tomasz Żak

IX. Spotkanie Platformy Interesariuszy

IX. Spotkanie Platformy Interesariuszy

Dnia 11 lutego  2014 r. w Hotelu Aromat w miejscowości Włoszczowa odbyło się IX. Spotkanie Platformy Interesariuszy projektu LIFE+ EKOROB, które zostało zorganizowane przez beneficjentów projektu: Europejskie Regionalne Centrum Ekohydrologii PAN i Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie.

Tematem przewodnim konferencji była prezentacja wstępnej wersji Programu działań dotyczącego ograniczenia zanieczyszczeń obszarowych ze źródeł rolniczych i komunalnych w zlewni Pilicy, który jest głównym celem projektu. Dodatkowo zaprezentowano informacje związane z przydomowymi oraz lokalnymi oczyszczalniami ścieków.

Do udziału w konferencji zaproszono przedstawicieli jednostek samorządów terytorialnych z obszaru zlewni Pilicy w województwie świętokrzyskim, na którym realizowany jest projekt, a także przedstawicieli instytucji rządowych i pozarządowych, których działalność wiąże się w sposób bezpośredni lub pośredni z gospodarką wodną oraz rolnictwem. W spotkaniu brało udział 28 osób, w tym 22 uczestników z 16 zaproszonych instytucji.

Prezentacje:

1. Prezentacja założeń projektu EKOROB: Ekotony dla redukcji zanieczyszczeń obszarowych.
   Katarzyna Izydorczyk, Europejskie Regionalne Centrum Ekohydrologii PAN
2. Identyfikacja obszarów potencjalnego generowania zanieczyszczeń obszarowych.
   Wojciech Frątczak, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej  w Warszawie
3. Prezentacja opracowywanego w ramach projektu LIFE+ EKOROB Programu działań dla ograniczenia zanieczyszczeń obszarowych w zlewni Pilicy.
   Wojciech Frątczak, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie
4. Przydomowe oczyszczalnie ścieków (POŚ) jako rozwiązanie dla obszarów o zabudowie rozproszonej.
   Franciszek Bydałek, Europejskie Regionalne Centrum Ekohydrologii PAN
5. Lokalne oczyszczalnie ścieków jako rozwiązanie dla sołectw o zwartej zabudowie.
   Radosław Gross, Europejskie Regionalne Centrum Ekohydrologii PAN

      

 

X. Spotkanie Platformy Interesariuszy

X. Spotkanie Platformy Interesariuszy „Ekotony dla redukcji zanieczyszczeń obszarowych” 

W dniu 29 września 2015 w Hotelu Molo w Smardzewicach nad Zbiornikiem Sulejów odbyło się X. Spotkanie Platformy Interesariuszy projektu EKOROB „Ekotony dla redukcji zanieczyszczeń obszarowych”. Patronat nad Spotkaniem objęli: Minister Środowiska, Wojewoda Łódzki i Marszałek Województwa Łódzkiego.

Cykliczne spotkania kluczowych instytucji i środowisk związanych zarówno z obszarem zlewni rzeki Pilicy, jak i z problemami podejmowanym przez projekt, czyli kwestią poprawy stanu jakości wód, zanieczyszczeniami obszarowymi oraz zmierzaniem w kierunku osiągnięcia dobrego stanu wód wymaganego poprzez dyrektywy wodne Unii Europejskiej. Zbudowanie płaszczyzny działania, spotkań i dyskusji, a także integracja wielu środowisk i instytucji w ramach Platformy Interesariuszy były fundamentalne dla przebiegu oraz powodzenia projektu.

W konferencji uczestniczyli przedstawiciele instytucji, samorządów lokalnych, organizacji i stowarzyszeń. Niezmiernie cieszy fakt, że podczas podsumowania projektu w konferencji uczestniczyły zarówno instytucje z poziomu lokalnego i regionalnego, a także krajowego. W X. Spotkaniu brały udział 50 osoby, w tym 38 uczestników z 23 zaproszonych instytucji:

• Ministerstwo Środowiska;
• Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego;
• Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego;
• Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej;
• Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi; 
• Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi;
• Oddział Regionalny Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Łodzi;
• Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Łodzi;
• Starostwo Powiatu Opoczyńskiego;
• Starostwo Powiatu Piotrkowskiego;
• Urząd Miasta Piotrków Trybunalski;
• Urząd Miasta Przedbórz;
• Urząd Miasta Sulejów;
• Urząd Miasta Wolbórz;
• Urząd Gminy Łęki Szlacheckie;
• Urząd Gminy Mniszków;
• Urząd Gminy Sławno;
• Urząd Gminy Tomaszów Mazowiecki;
• Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej - Państwowy Instytut Badawczy;
• Katedra Inżynierii Wodnej Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego;
• Polski Związek Wędkarski Okręg Piotrków Trybunalski;
• Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Łódzkiego;
• Stowarzyszenie „Dolina Pilicy”;

Otwarcia spotkania dokonała Pani Iwona Gawłowska, Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie. Następnie głos zabrali Pani Elżbieta Radziszewska, Wicemarszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, Pani Dorota Niedziela, Sekretarza Stanu w Ministerstwie Środowiska oraz Pan Ryszard Deluga, Dyrektor Departamentu Rolnictwa i Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego.

Spotkanie X Platformy Interesariuszy było jednocześnie konferencją podsumowującą i zamykającą realizację projektu EKOROB. Przedstawiono główne osiągnięcia projektu  związane z ograniczaniem zanieczyszczeń obszarowych, kwestie związane z komunalnymi źródłami zanieczyszczeń, analizy oraz systemy wykorzystane w projekcie, m.in. modelowanie SWAT. Jednym z głównych celów spotkania była próba zidentyfikowania czynników umożliwiających wdrażanie opracowanego w ramach projektu Programu działań, czyli najważniejszego dokumentu zbiorczego zawierającego analizę sytuacji w zlewni oraz szereg rozwiązań dostosowanych do konkretnych warunków środowiskowych, ekonomicznych i społecznych.

Podczas spotkania zostały przedstawione następujące prezentacje:

• Perspektywy zastosowania Ekohydrologii dla eliminacji zagrożeń i maksymalizacji szans we wdrażaniu dyrektyw wodnych Komisji Europejskiej. Maciej Zalewski, Dyrektor Europejskiego Regionalnego Centrum Ekohydrologii PAN
• Strategia rozwoju obszaru doliny Pilicy i Zbiornika Sulejowskiego. Marcin Pawlak, Z-ca dyrektora Departamentu Polityki Regionalnej, Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego
• Wykorzystanie modelu SWAT do kwantyfikacji obszarowych źródeł zanieczyszczeń w zlewni Pilicy. Paweł Marcinkowski, Katedra Inżynierii Wodnej, SGGW
• Stan zaawansowania wdrażania Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych na obszarze zlewni Pilicy. Marta Barszczewska, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie
• Gospodarka wodno-ściekowa na obszarach niezurbanizowanych zlewni Pilicy. Franciszek Bydałek. Europejskie Regionalne Centrum Ekohydrologii PAN
• Efektywność roślinnych stref buforowych w krajobrazie rolniczym oraz wysokoefektywnych stref ekotonowych skonstruowanych w linii brzegowej zbiornika Sulejowskiego. Katarzyna Izydorczyk, Europejskie Regionalne Centrum Ekohydrologii PAN
• Program działań dla ograniczenia zanieczyszczeń obszarowych w zlewni Pilicy. Wojciech Frątczak, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie

Na zakończenie dnia uczestnicy X. Spotkania uczestniczyli w wizycie na poligonach demonstracyjnych projektu LIFE + EKOROB w Zarzęcinie i Barkowicach. Na pierwszym poligonie uczestnicy zapoznani zostali z zastosowanymi w ramach projektu rozwiązaniami: wysokoefektywną strefą ekotonową z barierą biogoechemiczną skonstruowaną dla podczyszczania wód zanieczyszczonych związkami fosforu wód podziemnych oraz wód opadowych. W Barkowicach omówiono m.in. zastosowaną wysokoefektywną strefę ekotonową ze ścianą denitryfikacyjną dla redukcji związków azotu w wodach podziemnych dochodzących do Zbiornika Sulejowskiego. Oprócz tego uczestnicy zostali zaznajomieni z charakterystyką obszarów, na których zlokalizowane są poligony oraz wzięli udział w pokazie poboru prób i ich terenowych analizach – cyklicznie wykonywanych w ramach projektu.

O wydarzeniu także na stronach internetowych:

https://www.mos.gov.pl/artykul/7_aktualnosci/25201_projekt_ekorob_jak_ekologicznie_zmniejszac_ilosc_zwiazkow_fosforu
_i_azotu_w_wodach.html

http://www.lekiszlacheckie.pl/component/content/article/55-aktualnoci/779-konferencja-podsumowujca-projekt-ekorob-.html

http://warszawa.rzgw.gov.pl/wiadomosci/aktualnosci/konferencja-podsumowujaca-projekt-ekorob

http://www.radiofama.com.pl/content/zalew-sulejowski-tematem-konferencji

  

Międzynarodowe warsztaty

Międzynarodowe Warsztaty „ Innowacyjne i systemowe rozwiązania dla redukcji zanieczyszczeń obszarowych: zlewnie demonstracyjne w Europie” pod patronatem Ministerstwa Środowiska dla interesariuszy projektu LIFE+EKOROB, 2 - 4 czerwca 2014 r., Bronisławów

W dniach 2 - 4 czerwca 2014 r. w Bronisławowie odbyły się międzynarodowe warsztaty "Innowacyjne i systemowe rozwiązania dla redukcji zanieczyszczeń obszarowych: zlewnie demonstracyjne w Europie". Warsztaty zostały zorganizowane w ramach Projektu LIFE+ EKOROB „Ekotony dla redukcji zanieczyszczeń obszarowych” (LIFE08 ENV/PL/000519), pod honorowym patronatem Ministerstwa Środowiska przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie oraz Europejskie Regionalne Centrum Ekohydrologii PAN.

Warsztaty zorganizowano w celu przedstawienia i omówienia zaproponowanych rozwiązań ograniczających zanieczyszczenia obszarowe wypracowanych w ramach projektu EKOROB oraz zebranych w formie Programu Działań, będącego zapisem propozycji konsultowanych podczas spotkań Platformy Interesariuszy. Polskie doświadczenia oraz wypracowane narzędzia podczas realizacji projektu EKOROB zostały zaprezentowane na tle doświadczeń w podejmowaniu działań dla ograniczania zanieczyszczeń obszarowych w innych krajach Europy.

Polskie doświadczenia oraz wypracowane narzędzia podczas realizacji projektu EKOROB zostały zaprezentowane na tle doświadczeń w podejmowaniu działań dla ograniczania zanieczyszczeń obszarowych w innych krajach Europy.

W konferencji brało udział 98uczestników z 7 instytutów zagranicznych oraz 37 instytucji zajmujących się ochroną środowiska, gospodarowaniem wodą, rolnictwem, instytucji naukowych, pracownicy ośrodków doradztwa rolniczego, przedstawiciele samorządów lokalnych, organizacji ekologiczne i izb rolniczych. Szczegółowy wykaz instytucji, których delegaci brali udział w warsztatach został przedstawiony poniżej:

• Ministerstwo Środowiska;
• Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej;
• Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej;
• Główny Inspektorat Ochrony Środowiska;
• Urząd Marszałkowski w Katowicach;
• Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Oddział Łódź;
• Izba Rolnicza Województwa Łódzkiego;
• Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza w Gliwicach;
• Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza w Łodzi;
• Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza w Kielcach;
• Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza w Opolu;
• Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego;
• Śląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego;
• Łódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego;
• Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Łodzi;
• Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach;
• Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Kielcach;
• Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Kielcach;
• Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi;
• Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach;
• Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Kielcach;
• Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Katowicach;
• Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi;
• Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Łódzkiego;
• Starostwo Powiatowe w Piotrkowie Trybunalskim;
• Starostwo Powiatowe w Tomaszowie Mazowieckim;
• Urząd Gminy Aleksandrów;
• Urząd Gminy Tomaszów Mazowiecki;
• Urząd Miasta Przedbórz;
• Urząd Miasta Sulejów;
• Urząd Miasta Tomaszów Mazowiecki;
• Urząd Miasta Wolbórz;
• Stowarzyszenie "Dolina Pilicy";
• Stowarzyszenie LGD "Perła Jury";
• Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej - Państwowy Instytut Badawczy;
• Katedra Inżynierii Wodnej Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego;
• Katedra Ekologii Stosowanej Uniwersytet Łódzki.

Otwarcia i powitania uczestników konferencji dokonał Leszek Bagiński, Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie.

Następnie głos zabrali zaproszeni goście: Edyta Tuźnik-Kosno z Ministerstwa Środowiska, oraz Andrzej Sidorski, z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

W ramach wprowadzenia do tematyki warsztatów prezentacje przedstawili:

• Roman Jaworski, Zastępca Głównego Inspektora Ochrony Środowiska: "Wdrażanie Bałtyckiego Planu Działań Komisji Helsińskiej (HELCOM) w zakresie oczyszczania ścieków i rolnictwa";
• Maciej Zalewski, Dyrektor Europejskiego Regionalnego Centrum Ekohydrologii PAN: "Ekohydrologia: biotechnologie i systemowe podejście dla ograniczenia zanieczyszczeń obszarowych".

W pierwszym dniu warsztatów swoje prezentacje przedstawili zaproszeni goście z krajów europejskich. Przedstawiając swoje doświadczenia w ramach realizacji programów redukcji zanieczyszczeń obszarowych wg. następującej kolejności:

• Michael Trepel, Ministry of Energy, Agriculture, the Environment and Rural Areas, Niemcy: "Wytyczne dotyczące ograniczenia odpływu substancji biogenicznych z rolniczych obszarów zmeliorowanych, Schleswig-Holstein, Niemcy",
• Adrian Collins, Rothamsted Research, oraz Emilie Vrain, University of East Anglia, Wielka Brytania "Program Demonstracyjne, Testowe Zlewnie: hydrochemiczne, biologiczne i socjoekonomiczne dowody skuteczności metod ograniczających zanieczyszczenia stosowanych w gospodarstwach rolnych",
• Marianne Bechmann, Bioforsk Soil and Environment, Norwegia: "Rozwiązania dla zmniejszenia strat fosforu z użytków rolnych w Norwegii (Zachodnia Vansjo)",
• Andy Vinten, Managing Catchments and Coasts Theme, James Hutton Institute Wielka Brytania: "Zastosowanie płotków filtrowych dla ograniczania erozji w uprawach ziemniaków na stokach we wschodniej Szkocji",
• Stefan Jansen, Deltares, Holandia: "Dostosowane do miejsca oraz efektywne kosztowo metody usuwania składników pokarmowych na obszarach zdrenowanych",
• Lærke Thorling, The National Geological Survey of Denmark and Greenland, Dania: "Wpływ stref ochronnych oraz zarządzania gruntami na poprawę jakości wód podziemnych zanieczyszczonych azotanami, Wyspa Tuno, Dania".

W kolejnym dniu warsztatów zaprezentowane zostały polskie doświadczenia ograniczania zanieczyszczeń obszarowych w zlewni Pilicy w ramach projektu EKOROB.

• Katarzyna Izydorczyk, Europejskie Regionalne Centrum Ekohydrologii PAN: "Wysokoefektywne strefy buforowe w linii brzegowej Zbiornika Sulejowskiego";
• Mikołaj Piniewski, Katedra Inżynierii Wodnej SGGW: "Wykorzystanie modelu SWAT do kwantyfikacji obszarowych źródeł zanieczyszczeń w zlewni Pilicy";
• Wojciech Frątczak, Koordynator projektu Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie: "Program działań dla ograniczenia zanieczyszczeń obszarowych w zlewni Pilicy".

Zwieńczeniem warsztatów była wizyta na poligonach demonstracyjnych projektu LIFE + EKOROB. Uczestnicy warsztatów oraz zagraniczni prelegenci mieli okazję zapoznać się z wdrożonymi rozwiązaniami wykonanymi w ramach projektu. Na poligonach demonstracyjnych Zarzęcin oraz Barkowice zaprezentowane i omówione zostały wykonane inwestycje w zakresie biotechnologii, tj. wysokoefektywne strefy ekotonowe, w których roślinne strefy zostały wzmocnione przez ścianę denitryfikacyjną oraz barierę biogeochemiczną.